ກະຊາຍ, ກະຊາງ, ຫົວກະຊາງ ( Chinese Ginger, Chinese-keys, Rotund Boesenbergia)

Boesenbergia cochinchinensis (Gagnep.) Loes.
Boesenbergia pandurata (Roxb.) Schltr.
Curcuma rotunda L.
Gastrochilus panduratus (Roxb.) Ridl.
Gastrochilus rotundus (L.) Alston
Kaempferia cochinchinensis Gagnep.
Kaempferia ovata Roscoe
Kaempferia pandurata Roxb.

Zingiberaceae

ກະຊາຍບົວ/ Pink Fingerroot Ginger
ກະຊາຍຫີນ/ Rocky Fingerroot Ginger
ກະຊາຍຈືດ/ Slender Fingerroot Ginger
ກະຊາຍໃບດ່າງ/ Variegated Leaf Fingerroot Ginger
ກະຊາຍແດງຈຳປາສັກ/ Champasak's Fingerroot Ginger
ກະຊາຍແດງເມືອງຫຼວງ/ Laungprabang's Fingerroot Ginger

ລຳຕົ້ນສູງໄດ້ຮອດ 50 ຊມ ມີລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນສີເຫຼືອງສົດ, ຮູບກົມເອີ້ນວ່າເຫງົ້າ, ມີກິ່ນສຸນ, ຮາກໜາ ແລະ ແຂງແຮງ.
ໂດຍທົ່ວໄປມີໃບ 3 ຫາ 4 ໃບ, ສ່ວນທີ່ຫຸ້ມຫໍກາບໃບ (ກາບໃບ), ຈະມີສີແດງ ບໍລິເວນເຊື່ອມຕໍ່ລະຫວ່າງແຜ່ນໃບກັບກ້ານໃບຈະມີລິກຸນ ( ligule) ມີຂະໜາດນ້ອຍສອງສ່ວນ, ຍາວປະມານ 5 ມມ. ກ້ານໃບຍາວ 7 ຫາ 16 ຊມ ແລະ ມີຮ່ອງໃບມີສີຂຽວເຂັ້ມທັງສອງດ້ານ, ຮູບໄຂ່ ຫຼື ຮູບຫອກ, ຍາວ 25 ຫາ 50 ຊມ, ກວ້າງ 7 ຫາ 12 ຊມ, ສ່ວນໃຫຍ່ໃບລຽບຍົກເວັ້ນຂົນບາງໆ ຕາມແນວສັນກາາງກາງໃບດ້ານລຸ່ມ, ໂຄນໃບມົນ ຫຼື ຮູບຫຼິ່ມ, ປາຍແຫຼມ.
ດອກຈະເລີນເຕີບໂຕບໍລິເວນສ່ວນເທິງຂອງໂຄງສ້າງທີ່ຄ້າຍລຳຕົ້ນ (ລຳຕົ້ນທຽມ) ໂດຍຈະແຕກອອກບໍລິເວນກາບໃບດ້າເທິງ. ດອກຈະອອກໃກ້ກັບລຳຕົ້ນ (ກ້ານອອ່ນ) ແລະ ມີຂະໜາດ 3 ຫາ 7 ຊມ. ເປືອກຫຸ້ມຄ້າຍໃບ (ໃບປະດັບ ຮອບດອກເປັນຮູບຫອກ, ຍາວ 4 ຫາ 5 ຊມ, ມີກິ່ນຫອມ. ດອກຊັ້ນນອກຍາວ 1,5 ຫາ 2 ຊມ, ປາຍແຍກອອກເປັນ 2 ສ່ວນ, ກີບດອກສີບົວ, ໂຄນເປັນຫຼອດຍາວ 4,5 ຫາ 5,5 ຊມ. ກາບດອກຮູບຂອບຂະໜານ, ຍາວ 1,5 ຫາ 2 ຊມ, ເກສອນເພດຜູ້ດ້ານຂ້າງເປັນໝັ່ນສີບົວ, ມີແຖບສີມ່ວງຮູບຄ້າຍໄວໂອຣີນ, ຍາວ 2,5 ຫາ 3,5 ຊມ ໂຄ້ງເຂົ້າດ້ານໃນ, ເລັກນ້ອຍ, ຂບຍັກເລັກນ້ອຍ, ປາຍລຽບ, ກ້ານເກສອນສັ້ນ ແລະ ມີຕິງຂະໜາດນ້ອຍໂຄ້ງງໍ, ແບ່ງອອກເປັນສອງສ່ວນ, ຍາວ 1 ຫາ 3 ມມ.
ແຫຼ່ງທີ່ມາ: [1]

Native to Andaman Is., Assam, Cambodia, China South-Central, Jawa, Lesser Sunda Is., Malaya, Laos, Myanmar, Sumatera, Thailand, Vietnam. [2]

Global distribution of Boesenbergia rotunda between 1862 to 2025. Source: [3]

ເຂດລຽບແມ່ນ້ຳຂອງພາກໃຕ້

ປ່າດົງດິບ
ປ່າປະສົມປ່ຽນໃບ
ຜາ

ພື້ນເມືອງ

ບໍ່ຮຸກຮານ

ມີຄວາມສ່ຽງໜ້ອຍສຸດ

ບັນຊີທີ່ II: ສະນິດພັນປະເພດຄຸ້ມຄອງ

ອາຫານ
ພືດເປັນຢາ

ອາຫານ: ເຫງົ້າ ແລະ ຍອດອ່ອນສາມາດນຳມາປຸ່ງເປັນຜັກ ຫຼື ກິນດິບໄດ້, ເຫງົ້າຍັງໃຊ້ເປັນເຄື່ອງປຸ່ງຣົດທີ່ໃຫ້ຄວາມເຜັດຮ້ອນໃນອາຫານ ແລະ ຜັກດອງຫຼາຍຊະນິດ, [10]. ເຫງົ້າຂອງກະຊາຍມີກິ່ນຫອມຫຼາຍ ແລະ ໃຫ້ຣົດຊາດທີ່ເຜັດ, ສຸນ ແລະ ສົ້ມກັບອາຫານຫຼາຍຊະນິດລວມທັງແກງ, ນ້ຳຊຸບ ແລະ ຕຸນ ໂດຍສະເພາະແມ່ນອາຫານປະເພດນ້ຳເຂົ້າປຸ້ນ, ແກງກະຫຼີ່. [11]
ສະໝຸນໄພ: ໃນຕຳລາສະໝຸນໄພພື້ນພື້ນ ເຫງົ້າ ແລະ ຮາກຖືກນຳມາໃຊ້ໃນແມ່ຫຼັງຄອດເພື່ອຊ່ວຍຍ່ອຍອາຫານ, ນອກຈາກນີ້ຍັງໃຊ້ຮັກສາອາການໄອ, ແຜໃນປາກ, ແກ້ອາການຈຸກສຽດ ແລະ ກາກເກືອນ, [10]. ສະໝຸນໄພຊະນິດນີ້ຖືກນຳໄປໃຊ້ປະໂຫຍດເປັນຈໍານວນຫຼາຍໃນຢາພື້ນເມືອງລາວ ໂດຍແນະນຳໃຊ້ຮັກສາພະຍາດໃນຊ່ອງປາກ, ແຜໃນກະເພາະອາຫານ ແລະ ການຕິດເຊື້ອຕ່າງໆ, ຍັງເຊ່ອກັນວ່າຊ່ວຍໃນການຍ່ອຍອາຫານ ແລະບັນເທົາອາການຜິດປົກກະຕິຂອງລຳໄສ້. ນອກຈາກນີ້ຍັງມີຊື່ສຽງທາງດ້ານການນຳໃຊ້ເປັນຢາກະຕຸ້ນອາລົມທາງເພດຢູ່ໃນພູມີພາກ. ນອກຈາກນີ້ຍັງເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມສົນໃຈ ແລະ ການຄາດການໃນຕະຫຼາດຊະໝຸນໄພເປັນຈຳນວນຫຼາຍ. [11]

ປູກ ແລະ ທຳມະຊາດ

N/A

ໄພຂົ່ມຂູ່: ພືດຊະນິດນີ້ພົບກັບໄພຂົ່ມຂູ່ທົ່ວໄປຈາກການສູນເສຍຖິ່ນທີ່ຢູ່ອາໄສ ເນື່ອງຈາກາການຂະຫຍາຍຕົວຂອງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງມະນຸດ, ເຖິ່ງແມ່ນວ່າຈະໄດ້ຮັບການເພາະປູກ ແລະ ມີຄຸນຄ່າທາງດ້ານການປຸ່ງແຕ່ງອາຫານ ແລະ ສະມຸນໄພ, ແຕ່ຜົນກະທົບຈາກການເກັບເກັບກ່ຽວຈາກທຳມະຊາດຂອງຈຳນວນປະຊາກອນຍັງຄົງບໍ່ຊັດເຈນ. [7]

N/A

[1] iNaturalist [Online]. Uploaded on 29 September 2025 by kanjana. Available: https://www.inaturalist.org/observations/317472258. [Accessed 16 October 2025].
[2] iNaturalist [Online]. Uploaded on 14 July 2020 by Mitchell Scott. Available: https://www.inaturalist.org/observations/53036933. [Accessed 16 October 2025].
[3] iNaturalist [Online]. Uploaded on 31 January 2023 by Guillaume Léotard. Available: https://www.inaturalist.org/observations/147718961. [Accessed 16 October 2025].

[1] “Flora of China: taxon 200028353,” Flora of China (eFloras). [Online]. Available: http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200028353. [Accessed: 16-Oct-2025].
[2] R. Govaerts et al., Plants of the World Online, urn:lsid:ipni.org:names:872224-1, Kew. [Online]. Available: https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:872224-1. [Accessed: 16-Oct-2025].
[3] Boesenbergia rotunda (L.) Mansf., GBIF Backbone Taxonomy, species 2758480. [Online]. Available: https://www.gbif.org/species/2758480. [Accessed: 16-Oct-2025].
[4] M. Newman, S. Ketphanh, B. Svengsuksa, P. Thomas, K. Sengdala, V. Lamxay, and K. Armstrong, A Checklist of the Vascular Plants of Lao PDR. Edinburgh, UK: Royal Botanic Garden Edinburgh, 2007. [Online]. Available: https://phakhaolao.la/wp-content/uploads/2024/09/A-Checklist-of-the-Vascular-Plants-of-Lao-PDR.pdf [Accessed: 16-Oct-2025].
[5] Y. M. Lee, H.-Y. Jin, T.-H. Ahn, H.-J. Lee, J. H. Song, C. H. Lee, Y. J. Kim, J. W. Yoon, H. S. Kang, H. Cheng, J. H. Park, M. Bang, B. Bouahom, C. Phongoudome, V. Thammavong, T. Phasaysombath, K. Chanthavongsa, S. Lanorsavanh, S. Sayyalath, C. Bounithiphonh, P. Phomephanome, A Checklist of Plants in Lao PDR. [Online]. Available: https://phakhaolao.la/wp-content/uploads/2024/09/Checklist-plant-of-Laos-read-only-1.pdf [Accessed: 16-Oct-2025].
[6]. Nafri and CDE, “wild food assessment” AFN II, 2025
[7] Rhacophorus catamitus, The IUCN Red List of Threatened Species 2025: e.T44392164A44540996. [Online]. Available: https://www.iucnredlist.org/species/44392164/44540996#habitat-ecology. [Accessed: 17-Oct-2025].
[8] Boesenbergia rotunda, Useful Tropical Plants Database. [Online]. Available: https://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Boesenbergia+rotunda. [Accessed: 17-Oct-2025]
[9] (In Lao) ຂໍ້ຕົກລົງ ວ່າດ້ວຍການກຳນົດບັນຊີພືດ ແລະ ຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາ ບັນຊີ I, II ແລະ II. [Online]. Available: https://phakhaolao.la/wp-content/uploads/2024/11/ … pdf [Accessed: 17-Oct-2025].
[10] Flora & Fauna Web, National Parks Board, Singapore. [Online]. Available: https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/4/8/4849. [Accessed: 17-Oct-2025].

Keooudone Souvannakhoummane

,