Eng: upland cotton or Mexican cotton

See synonyms on http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2831092

Malvaceae

ເປັນພຸ່ມສູງປະມານ 1-3 ມ, ອາຍຸໄດ້ໜື່ງປີ ຫຼື ຫຼາຍກວ່າໜື່ງປີ, ລຳຕົ້ນຕັ້ງຊື່, ແຕກກີ່ງງ່າສາຂາແຕ່ກາງລຳຕົ້ນຈົນຮອດປາຍຍອດ, ມີຂົນນຸ່ມລະອຽດຕາມລຳຕົ້ນ. ໃບດ່ຽວ, ຈັບແບບສະລັບ, ມີຫູໃບ, ຮູບໃບຫອກ, ຂະໜາດນ້ອຍ ສີຂຽວ, ຈັບຢູ່ກົກກ້ານໃບ. ກ້ານໃບກົມ, ຍາວປະມານ 4-6 ຊມ, ມີຂົນອ່ອນນຸ່ມ, ສີຂຽວ. ແຜ່່ນໃບຮູບຫົວໃຈ ຫຼື ຮູບໃບຫອກກວ້າງ, ຍາວ 6-9 ຊມ, ກວ້າງ 6-12 ຊມ, ຂອບແຍກອອກເປັນແສກທີ່ເຫັນໄດ້ຊັດເຈັນ ມີ 4 ແສກ, ແສກກົກຈະນ້ອຍກວ່າແສກອື່ນໆ, ສຳລັບແສກທີ່ໃຫຍ່ກວ່າໝູ່ແມ່ນແສກກາງ, ແຕ່ລະແສກປາຍແຫຼມ, ຂອບລຽບ, ເນື້ອໃບຊາ, ເສັ້ນກາງໃບອອກຈາກກົກໃບ 7 ເສັ້ນ, ໂຄນໃບເປັນຮູບຫົວໃຈ, ແຜ່ນໃບດ້ານເທີງສີຂຽວເຂັ້ມ, ດ້ານລຸ່ມສີຂຽວຈາງ. ດອກອອກເປັນດອກດ່ຽວທີ່ຊອກໃບ ແລະ ປາຍຍອດ, ມີໃບປະດັບອອກທີ່ໂດດເດັ່ນມີ 3 ອັນ, ເປັນຮູບຫົວໃຈ, ຍາວ 2-3 ຊມ, ກວ້າງ 2-2,5 ຊມ, ຂອບເປັນແສກຍາວຫຼາຍອັນ ເນື້ອຊາ, ສີຂຽວ. ກ້ານດອກກົມ, ມີຂົນອ່ອນນຸ່ມ, ຍາວປະມານ 1 ຊມ. ກາບດອກມີ 5 ອັນ, ສີຂຽວ, ປາຍຮູບຕັດພຽງ, ກິບດອກມີ 5 ອັນສີເຫຼືອງອ່ອນ, ເມື່ອແກ່ແລ້ວໃກ້ຈະລ່ວງຈະເປັນສີບົວອົມເຫຼືອງ ຫຼື ກາຍເປັນສີແດງ. ເກສອນເພດຜູ້ຈຳນວນຫຼາຍ ກ້ານເກສອນຕິດກັນເປັນຫຼອດຫຸ້ມເຕົ້າໄຂ່ໄວ້, ຖົງເມັດລະອອງເປັນສີເຫຼືອງ. ຮ່ວງຮອງຮັບລະອອງເກສອນມີ 3-5 ອັນ, ກ້ຽງ. ເຕົ້າໄຂ່ມີ 3 ຫ້ອງ, ແຕ່ລະຫຼ້ອງມີໄຂ່ຫຼາຍເມັດ. ໝາກເປັນຮູບໄຂ່, ປາຍແຫຼມ, ເມື່ອຍັງອ່ອນເປັນສີຂຽວ, ເມື່ອແກ່ແລ້ວຈະເປັນສີນ້ຳຕານ ແລະ ແຕກອອກມາເປັນສາມສ່ວນ, ຈະມີນວນສີຂຽວອົມເອົາເມັດໄວ້. ເມັດຮູບໄຂ່ ສີດຳເມື່ອແກ່ແລ້ວ.

N/A

ລຽບແມ່ນ້ຳຂອງພາກເໜືອ

N/A

N/A

N/A

N/A

ເສື້ອຜ້າ ແລະ ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ

ເພີ່ນໄດ້ເກັບເອົານວນຝ້າຍທີ່ແຕກຈາກໝາກເອົາມາຕາກແດດໃຫ້ແຫ້ງດີ ຈາກນັ້ນເອົາມາອີ້ວເອົາເມັດອອກ, ນຳເອົາຝ້າຍທີ່ອີ້ວແລ້ວມາກົງເຮັດໃຫ້ຟູ ຫຼື ເຮັດໃຫ້ເນື້ອຂອງນວນຝ້າຍຂະຍາຍອອກຈາກັນກັນໃຫ້ມີຄວາມນຸ່ມ ດ້ວຍເຄື່ອງມືທີເອີ້ນວ່າກົງ ຫືຼ ຄັນທະນູ ພ້ອມດ້ວຍອຸປະກອນທີ່ໃຊ້ສາຍດີດ, ເອົານວນຝ້າຍທີ່ກົງແລ້ວມາລັນໃຫ້ເປັນແທ່ງກົມ, ຂະໜາດເທົ່າກັບນີ້ວມື້ຍາວປະມານ ຄືບໜື່ງ ດ້ວຍອຸປະກອນໄມ້ໄຜ່ເລົາກົມ, ຂະນາດເທົ່າກັບໄມ້ທູ່ປາຍຮຽວຍາວປະມານ ໜື່ງຄືບ, ພ້ອມດ້ວຍໄມ້ກະດານແຜ່ນລຽບ. ຈາກນັ້ນເອົາໄປເຂັນ ໂດຍການນຳເອົາຝ້າຍທີ່ລັນທີ່ເປັນກໍ່ແລ້ວມາດືງໃຫ້ເປັນເສັ້ນ ແລະ ໜູນພັນກັນຈົນແໜ້ນເປັນເສັ້ນ ດ້າຍພ້ອມດືງດ້າຍກັບໄປກໍ້ມ້ວນໄວ້ທີ່ຫຼອດເຫຼັກແຫຼມ ຂອງເຄື່ອງມືທີ່ເອີ້ນວ່າ ຫລາ. ເອົາເສັ້ນຝ້າຍນັ້ນມາປ້າຍໂດຍການນຳດ້ານທີ່ເຂັນ ມາດືງອອກມ້ວນໄຂວ້ໄວ້ທີ່ ເປີຍ (ເປັນອຸປະກອບທີ່ເຮັດດ້ວຍໄມ້) ເພື່ອລວບລວມດ້າຍໄວ້ເປັນໃຈ ຫຼື ເປັນຫົວພ້ອມທີ່ນຳໄປຂ້າດ້າຍ. ເອົາເສັ້ນຝ້າຍທີ່ເປີຍ ເປັນໃຈ ຫຼື ເປັນຫົວ, ໄປເຮັດຕາມກຳມະວິທີຕໍ່ໄປຈະຕ້ອງເຮັດການຂ້າຝ້າຍ ຫຼື ຂ້າດ້າຍ ເຮັດໃຫ້ດ້າຍໜຽວ ແລະ ແໜ້ນເວລາທໍ່ອາດຈະບໍ່ຂາດງ່າຍໄດ້ເນື້ອຜ້າທີ່ລະອຽດນຽນ. ກວັກ ໝາຍເຖີງ ການເອົາດ້າຍທີ່ຜ່ານການເປີຍແລ້ວ ໄປກໍ່ມ້ວນໄວ້ທີ່ກວັກຊື່ງເປັນອຸປະກອນທີສານ ດ້ວຍໄມ້ໄຜ່ລັກສະນະຄ້າຍກະຕ້າ, ຫົວທ້າຍມີຮູສຳລັບສຽບໄມ້ໃຫ້ໜູນໄດ້ເພື່ອຕຽມດ້າຍໄປຮັ້ນຫູກຕໍ່ໄປ. ເອົາໄປກາງ ໝາຍເຖີງ ການນຳເອົາດ້າຍຢືນ ຫຼື ເຄືອຫູກທີ່ຜ່ານການສຶບຫູກໄວ້ແລ້ວໄປຊື່ງ ຫຼື ຕືງໄວ້ກັບກີ່ ຊື່ງເຮັດຂື້ນດ້ວຍໄມ້ເສົາ 4 ອັນ ມີດ້ານກວ້າງແລ້ວຍາວມີຄານຍືດທັງ 4 ດ້ານ ທັ້ງເທີງ ແລະ ລ່າງ ເພື່ອຕຽມທີ່ຈະຕໍ່າ ຫຼື ເຮັດເປັນຜ້າ. ຕໍ່າ ໝາຍເຖີງການຕໍ່າຫູກ ໂດຍມີອຸປະກອນໃນການຍົກດ້ວຍດ້າຍຢືນຂື້ນລົງສະລັບກັນເພື່ອສອດດ້າຍ ພຸ່ງໄໃ້ໄປຂັດສານກັນໄວ້ແລ້ວຕີດ້ວຍຟືມໃຫ້ດ້າຍເຂົ້າຊິດເປັນເນື້ອຜ້າເຮັດຢ່າງນີ້ຕໍ່ເນື່ອງຈົນແລ້ວເສດ. ເມື່ອຕໍ່າເປັນຜ້າແລ້ວກໍ່ນຳໄປຍ້ອມສີຕາມທີ່ມັກ, ແລ້ວໄປຕັດເຮັດເຄື່ອງນຸ່ງ. ຝ້າຍມີການນຳໃຊ້ຫຼາຍຢ່າງໂດຍສະເພາະແມ່ນນວນຝ້າຍທີ່ໃສ່ເຮັດເປັນເຄື່ອງນຸ່ມຫົ່ມແຕ່ບູຮານນານມາແລ້ວກໍ່ໄດ້ໃຊ້ມາເຖີງປັດຈະບັນນີ້ ໄດ້ເຮັດເປັນຜະລິດຕະພັນຕ່າງໆເກີດຂື້ນໂດຍມີລາຄາສູງ ເຊັ່ນ: ຜ້າຝ້າຍຊຳເໜືອ, ເສັ້ນຝ້າຍ ເພື່ອໃຊ້ເຂົ້າໃນການພາສີສູ່ຂວັນຕ່າງໆ, ຍັງໄດ້ມີການເຮັດເປັນເຄື່ອງນຸ່ມທີ່ທັນສະໄໜເກີດຂື້ນ ເຊັ່ນ ເສື້ອ, ສີ້ນ, ຜ້າກັ້ງ, ຜ້າມ່ານຕ່າງໆ ແລະ ຜະລິດຕະພັນເຄື່ອງເອ້ຍອງຕ່າງໆ.
 

N/A

N/A

N/A

N/A

Smith, C. E.; Stephens, S. G. 1971. "Critical identification of Mexican archaeological cotton remains". Economic Botany. 25 (2): 160.
Australian Goverment. 2008. The Biology of Gossypium hirsutum L. and Gossypium barbadense L. (cotton). Department of Health and Ageing office of the Gene Technology Regulator
Nix, A., Paull, C. and Colgrave, M. 2017. Flavonoid Profile of the Cotton Plant, Gossypium hirsutum: A Review. Plants (Basel). 2017 Dec; 6(4): 43. Published online 2017 Sep 25. doi: 10.3390/plants6040043.