ເປຼະຍອງ (ກຶມມຸ) ( Indian ivy-rue)

Fagara budrunga Roxb.
Fagara parviflora (Benth.) Engl.
Fagara rhetsa Roxb.
Lacuris illicioides Buch.-Ham.
Tipalia limonella Dennst.
Zanthoxylum budrunga (Roxb.) DC.
Zanthoxylum crenatum Wall.
Zanthoxylum limonella (Dennst.) Alston
Zanthoxylum minahassae Koord.
Zanthoxylum oblongum Wall.
Zanthoxylum parviflorum Benth.
Zanthoxylum rhetsum (Roxb.) St.-Lag.

Rutaceae

ໝາກມາດ / Winged Prickly Ash
ໝາກມາດແດງ / Indonesian lemon pepper
ຫວ້ານດູກໄກ່ / Van Douk Kai
ຊາຫຼີວ / Sa Liew

Zanthoxylum rhetsa (ໝາກແຄ່ນ) ເປັນພືດອະເນກປະສົງ ສາມາດເຕີບໂຕເປັນໄ້ຟຸ່ມ ຫຼື ຕົ້ນໄມ້ຂະໜາດນ້ອຍໄດ້ ໂດຍມີຄວາມສູງຮອດ 26 ແມັດ. ພືດຊະນິດນີ້ອາດຈະປ່ຽນໃບຕາມລະດູການ ແລະ ກິ່ງແກ່ຈະມີລັກສະນະເປັນໜາມແຫຼມໜາ. ໃບເປັນໃບປະສົມ, ໃບຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ, ອອກວຽນສະຫຼັບຕາມກິ່ງກ້ານ, ຮູບຮີ, ຍາວ 4 ຫາ 13 ຊມ, ແລະ ກ້ວາງ 1,5 ຫາ 5 ຊມ. ຕົ້ນໝາກແຄ່ນມີຊໍ່ດອກສີຂາວເຫຼື່ອງ ແລະ ມີດອກຂະໜາດນ້ອຍຈຳຫຼາຍ. ໝາກຮູບກົມ ສີແດງ ຫຼື ສີນ້ຳຕານ [6].

Native to Australia, Bangladesh, Bhutan, India, India, Indonesia, Lao People's Democratic Republic, Malaysia, Myanmar, Philippines, Sri Lanka, Thailand, Timor-Leste, Viet Nam, Papua New Guinea
Global distribution between 2003 to 2024. Source: [7]

ເຂດພູສູງພາກເໜືອຂອງລາວ
ລຽບແມ່ນ້ຳຂອງພາກເໜືອ
ເຂດພູສູງສາຍພູຫຼວງ ແລະ ເຂດພູພຽງແຂວງຊຽງຂວາງ
ເຂດສາຍພູຫຼວງພາກເໜືອ
ເຂດລຽບແມ່ນ້ຳຂອງພາກໃຕ້

ປ່າດົງດິບ
ປ່າປະສົມປ່ຽນໃບ
ປ່າໂຄກ

ພື້ນເມືອງ

ບໍ່ຮຸກຮານ

ມີຄວາມສ່ຽງໜ້ອຍສຸດ

ບັນຊີທີ່ III: ຊະນິດພັນປະເພດທົ່ວໄປ

ອາຫານ
ເຄື່ອງດື່ມ
ພືດເປັນຢາ
ອຸປະກອນ ແລະ ເຄື່ອງໃຊ້

ອາຫານ: ແກ່ນໝາກແຄ່ນນຳມາໃຊ້ປະກອບໃນອາຫານຕ່າງໆ ໂດຍຈະບົດແລ້ວນຳໄປປະສົມກັບຊີ້ນ ຫຼື ປາຈາກນັ້ນນຳໄປຂົ້ວ, ນອກນີ້ຍັງໃຊ້ປະສົມໃນແຈ່ວ ລວມທັງ ແລະ ນຳໄປເປົນເຄື່ອງເທດໃນເມນູອື່ນໆໄດ້. ໃບອ່ອນຍັງໃຊ້ເປັນເຄື່ອງປຸ່ງຣດຊາດ ຫຼື ໃຊ້ເປັນຜັກໄດ້. ເຄື່ອງດື່ມ: ໃບໃຊ້ເປັນສ່ວນປະສົມໃນການຜະລິດໄວນ໌ຂາວ. ຢາ: ໃນຢາແຜນບູຮານໝາກແຄ່ນມີຊື່ສຽງທາງດ້ານ ປະສິດທິພາບໃນການຮັກສາພະຍາດຄໍພອງ ແລະ ປັດຈຸບັນໃຊ້ເປັນຢາຊາຊ່ອງປາກ [10]. ໃນເມື່ອກ່ອນພາກສ່ວນຕ່າງໆຂອງໝາກແຄ່ນ ໃຊ້ຮັກສາພະຍາດແຂ້ວແມງ, ວຽນຫົວ, ທ້ອງອືດ, ໄຂ້ມາລາເຣຍ, ການຕິດເຊື້ອທາງເດີນປັດສະວະ, ພະຍາດຂໍ້ອັກເສບ, ເປັນຢາຂັບປັດສະວະ ລວມເຖິ່ງອາການເຈັບທ້ອງ ແລະ ອາການຖອກທ້ອງ. ສານປະກອບນີ້ຍັງມີຄຸນສົມບັດຕ້ານເຊື້ອແບັກທິເຣຍ, ຕ້ານການອັກເສບ, ແກ້ປວດ, ແລະ ຕ້ານອານຸມູນອິດສະຫຼະ ລວມທັງສາມາດທຳລາຍຈຸລັງທີ່ຕາຍແລ້ວ, ຕ້ານການເກີດລິ່ມເລືອດ ແລະ ປົກປ້ອງແສງ [11]. ເຄື່ອງມື ແລະ ອຸປະກອນ: ໄມ້ມີສີເຫຼືອງອ່ອນນິຍົມນຳມາໃຊ້ເປັນເວລາດົນ ໃນການປະດິດເຄື່ອງມື, ຝັກດາບ ແລະ ແກະສະຫຼັກ [10].

ທັງສອງ

ມີນາ
ເມສາ
ພຶກສະພາ
ມິຖຸນາ
ກັນຍາ
ຕຸລາ
ພະຈິກ

ຊະນິດພັນໃນປ່າ:
ການອານຸລັກທີ່ຢູ່ອາໄສ (ຄວາມຕ້ອງການທີ່ຢູອາໄສ, ໄພຄຸກຄາມ, ການອານຸລັກ ແລະ ການພື້ນຟູ)
ຂອບເຂດກະຈາຍພັນຂອງພືດຊະນິດນີ້ກ້ວາງຂວາງ ແລະ ບໍ່ມີໄພຄຸກຄາມທີ່ສຳຄັນ ເຖິ່ງແມ່ນວ່າຈະມີໄພຄຸກຄາມໃນທ້ອງຖິ່ນຕໍ່ສາຍພັນນີ້ໃນບາງພື້ນທີ່ກໍ່ຕາມ [8].

ການຕິດຕາມປະຊາກອນ (ເທັກນິການຕິດຕາມສຸຂະພາບ ແລະ ຈຳນວນປະຊາກອນ)
ບໍ່ມີຂໍ້ມູນປະຊາກອນທີ່ຊັດເຈນ ແຕ່ຄາດວ່າປະຊາກ່ອນຈະມີຈຳນວນຫຼາຍ ເນື່ອງຈາກມີເຂດກະຈາຍພັນທົ່ວທຸກທະວີ [8].

ກົດໝາຍ ແລະ ນະໂຍບາຍ (ກົດໝາຍ ແລະ ນະໂຍບາຍທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ)
ກົມປ່າໄມ້, ກະຊວງກະຊິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້ ສົມທົບກັບກົມໂຄສະນາເຜີຍແຜ່ກົດໝາ ກະຊວງຍຸດຕິທຳ. (2019). ກົດໝາຍວ່າດ້ວຍປ່າໄມ້ ສະບັບປັບປຸ່ງ.

ການນນຳໃຊ້ປະໂຫຍດທີ່ຫຼາກຫຼາຍເຫຼົ່ານີ້ເຮັດໃຫ້ໝາກແຄ່ນມີລາຄາສູງໃນຕະຫຼາດພາຍໃນປະເທດ ແລະ ເປັນທີ່ຕ້ອງການຂອງປະເທດເພື່ອນບ້ານຫຼາຍຂື້ນ ໂດຍສະເພາະຈີນ, ເຊິ່ງນຳມາສູການເກັບກ່ຽວໃນປະລິມານທີ່ເພີ່ມຂື້ນ ເຮັດການເກັບກ່ຽວໝາກແຄ່ນຊ່ວຍກະຕຸ້ນເສດຖະກິດຂອງໝູ່ບ້ານທາງພາກເໜືອຂອງລາວໄດ້ເປັນຈຳນວນຫຼາຍ. [10].

N/A

Cape yellowwood tree. [1] iNaturalist [Online]. Uploaded on 25 August 2019 by: aparajita_datta. Available: www.inaturalist.org/photos/53032245. [Accessed: 06 October 2024]
Stems of the Cape yellowwood tree. [2] iNaturalist [Online]. Uploaded on 27 May 2023 by: karlepranav. Available: www.inaturalist.org/photos/284395783. [Accessed: 31 May 2023]
Flower. [3] iNaturalist [Online]. Uploaded by S. Samant. Available:
https://www.inaturalist.org/observations/164789929. [Accessed: 31 May 2024]
Leaves and fruits of the Cape yellow wood. [4] iNaturalist [Online]. Uploaded on 16 November 2021 by: sunnyjosef. Available: www.inaturalist.org/observations/101252035. [Ac-cessed: 31 May 2023]

[5] iNaturalist, “Zanthoxylum rhetsa,” [Online]. Available: https://www.inaturalist.org/taxa/154212-Zanthoxylum-rhetsa. [Accessed: 19 July 2023]
[6] N. Yaipharembi, E. Huidrom, & H. B. Singh. “Traditional importance, phytochemicals and pharmacological properties of Indian Prickly Ash (Zanthoxylum rhetsa (Roxb.) DC.): A review” East Himalayan Society for Spermatophyte Taxonomy [Online]. 31 August 2022. Available: https://www.researchgate.net/publication/362929656_Traditional_importance_phytochemicals_and_pharmacological_properties_of_Indian_Prickly_Ash_Zanthoxylum_rhetsa_Roxb_DC_A_review.
[7] Global Biodiversity Information Facility (GBIF), “Zanthoxylum rhetsa (Roxb.) DC.” [Online]. Available: https://www.gbif.org/species/3834800. [Accessed: 07 October 2024]
[8] M. Barstow, "Zanthoxylum rhetsa," The IUCN Red List of Threatened Species, 2019, e.T61958968A61959175. [Online]. Available: https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2019-2.RLTS.T61958968A61959175.en. [Accessed: 07 October 2024]
[9] ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ, "ຂໍ້ຕົກລົງວ່າດ້ວຍການກຳນົດບັນຊີພືດ ແລະ ຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາ ບັນຊີ I II ແລະ III," ສະບັບເລກທີ 570/ນຍມ, ເລວັນທີ 16 ກັນຍາ 2021 [10] ] Pha Tad ke Botanical Garden, “Zanthoxylum rhetsa” [Online]. Available: https://www.pha-tad-ke.com/plant/zanthoxylum-rhetsa/. [Accessed : 14 October 2024]
[11] T. O. Maduka & C. B. C. Ikpa., “Zanthoxylum rhetsa (Roxb.) DC.: A Systemic Review of its Ethnomedicinal Properties, Phytochemis-try and Pharmacology”. World News of Natural Sciences [Online]. Vol. 3, pp. 41-57. April 2021. Available: file:///C:/Users/xp/Downloads/WNOFNS37202141-57.pdf.