ຊື່ລາວ: ຕົ້ນສະມັດ ຊື່ໄທ: ເພ້ຍຟານ, ສັນໂສກ, ລະຍໍ, ເສ່ເນີຊີ້, ຂີ້ຮອກ, ເຕ໊ງລະ, ເໝີດໝົ່ນ, ເຮີດມ່ອນ, ຫັດຄຸນເທດ, ສະມັດນ້ອຍ, ສະມັດຂາວ. ຊື່ອັງກິດ: Pink Lime-Berry, Cama and Cemama.

Clausena excavata var. lunulata (Hayata) Tanaka
Clausena excavata var. villosa Hook.f.

Rutaceae

ຕົ້ນຫວດມ້ອນຈັດເປັນໄມ້ພຸ່ມຂະໜາດນ້ອຍ. ລຳຕົ້ນສູງ 2-4 ມ, ບາງຕົ້ນສູງເຖິງ 15 ມ, ແຕກກິ່ງກ້ານສາຂາບໍ່ເປັນລະບຽບ. ໃບປະສົມຂັ້ນສອງແບບຂົນນົກປາຍຄີກ, ອອກແບບຮຽງສະຫຼັບ, ຍາວ 15-50 ຊມ. ໃບຍ່ອຍມີ 15-31 ໃບ, ແຜ່ນໃບຮູບໄຂ່ ຫຼື ຮູບຫອກ, ກ້ວາງ 1-7 ຊມ, ຍາວ 2-20 ຊມ, ໂຄນໃບບ້ຽວ, ຂອບໃບລຽບ ຫຼື ເປັນວັກ, ປາຍແຫຼມ ຫຼື ຮຽວແຫຼມ, ແຜ່ນໃບໜາຄ້າຍຄືໜັງ, ຜິວໃບດ້ານເທິງສີຂຽວເຂັ້ມ, ກ້ຽງ, ຜິວໃບດ້ານລຸ່ມສີຂຽວອ່ອນ, ມີຂົນອ່ອນນຸ້ມກະຈາຍຫ່າງໆ. ກ້ານໃບຮູບກົມ, ກ້ານໃບປາຍຍາວກວ່າກ້ານໃບດ້ານຂ້າງ, ສີຂຽວ. ຊໍ່ດອກແບບກະຈະ, ຍາວ 15-25 ຊມ. ດອກຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ, ດອກສົມບູນເພດ, ກ້ານດອກຍ່ອຍຍາວ 0.5-2 ຊມ. ກາບດອກມີຂະໜາດນ້ອຍຫຼາຍ, ສີຂຽວ. ກີບດອກມີ 4 ກີບ, ຮູບໄຂ່ ຫຼື ຮູບຂອບຂະໜານ, ຂອບລຽບ, ປາຍແຫຼມ, ສີຂຽວອ່ອນ ຫຼື ສີຂາວອົມເຫຼືອງ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ 8 ອັນ, ກ້ານຊູຖົງລະອອງຍາວ 1.5-3.5 ມມ, ຖົງລະອອງຈັບປາຍຮູບໝາກໄຂ່ຫຼັງ, ແຕກຕາມລວງຍາວ, ສີເຫຼືອງ. ເຕົ້າໄຂ່ຮູບໄຂ່, ຄໍເຕົ້າໄຂ່ຍາວປະມານ 1.8 ມມ, ປາຍຮວງຮັບຮູບຈາຍ. ໝາກມີເນື້ອ, ຮູບໄຂ່, ຍາວ 1-2 ຊມ, ໝາກອ່ອນສີຂຽວ, ໝາກແກ່ສີສົມພູປົນສີແດງ. ແກ່ນມີຂະໜາດໃຫຍ່, ຮູບໄຂ່, ສີນ້ຳຕານ.

N/A

N/A

N/A

N/A

N/A

ອາຫານ
ພືດເປັນຢາ

ໃຊ້ເປັນອາຫານ: ໃບ ແລະ ຍອດອ່ອນນຳມາເປັນຜັກກິນກັບລາບ, ຊູບໜໍ່ໄມ້ ຫຼື ນຳມາກິນກັບແຈ່ວ.

ສັບພະຄຸນທາງດ້ານການຢາ: ທັງຕົ້ນຕົ້ມອາບແກ້ຜື່ນຄັນ, ເປືອກຕົ້ນພົບສານທີ່ມີປະສິດຕິພາບໃນການກຳຈັດທາດພິດທີ່ທຳລາຍຕັບ, ແກ້ອາການປວດ ແລະ ຕັບອັກເສບ. ຕົ້ນ ແລະ ໃບຕົ້ມດື່ມເປັນຢາແກ້ສານພິດ, ກິ່ງ ແລະ ໃບຕົ້ມອາບ ຫຼື ອົບແກ້ໄຂ້. ໃບອ່ອນໃຊ້ກິນແກ້ອາການຖອກທ້ອງ, ແກ້ອາການໄຂ້ມາລາເຣຍ, ວັນນະໂຣກ, ຮັກສາພະຍາດຜິວໜັງ, ຫ້າມເລືອດ ແລະ ຂ້າເຊື້ອ.

ນອກຈາກນີ້ແລ້ວຊາວບ້ານຍັງນິຍົມເອົາໃບໄປໃສ່ຮັງໄຂ່ເພື່ອໄລ່ໄຮ ຫຼື ນຳມາຕົ້ມອາບໝາ, ໄກ່ເພື່ອຂ້າເຫັບ ຫຼື ໄຮ.

N/A

N/A

N/A

N/A

Ismail Adam Arbab, Ahmad Bustamam Abdul, Mohamed Aspollah, Rasedee Abdullah,
Siddig Ibrahim Abdelwahab, Syam Mohan and A. H. A. Abdelmageed, (2011). Clausena excavata Burm. f. (Rutaceae): A review of its traditional uses, pharmacological and phytochemical properties. Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Malaya, 50603 Kuala Lumpur, Malaysia and Department of Veterinary Pathology and Microbiology, Faculty of Veterinary Medicine, Universiti Putra Malaysia, 43400
Serdang, Malaysia.
J.-F MOLINO, (1994). Révision du genre Clausena Burm. f. (Rutaceae). Jean-François Molino, Laboratoire de Botanique, Institut de Botanique, 163, rue Auguste Broussonet, 34000 Montpellier, France. - Adresse actuelle : Centre ORSTOM, B.P. 165, 97323 Cayenne cedex, Guyane Française.
Vichith Lamxay, Francis Hallé, Juliana Prosperi, Jean-Marie Bompard, Patrick Blanc, B.R. Ramesh, N. Ayyapan and Sarah Cardinal, (2018). Rapport d'avancement botanique de l'expédition Opération Canopée (ex Radeau des Cimes) au Laos: Inventaire de la biodiversité des canopées forestières du Laos (IBCFL). Faculty of Science, National University of Lao PDR, Dongdok Campus, Vientiane Capital, P.O. Box 7322, Lao PDR.
ກາລຸນາ ຈັນທຸ່ມ ແລະ ກັນຍາລັດ ກຳລັງເຫຼືອ, (2017). ການຮັກສາໂຣກດ້ວຍສະໝູນໄພ ແລະ ຕຳລັບບູຮານຂອງໝໍພື້ນເມືອງ. ສາຂາສາຖາລະນະສຸກຊຸມຊົນ, ຄະນະສິລະປະສາດ ແລະ ວິທະຍາສາດ, ມະຫາວິທະຍາໄລຣາສພັກໄຊຍະພູມ ແລະ ສາຂາພາລະສຶກສາ, ຄະນະຄະລຸສາດ, ມະຫາວິທະຍາໄລຣາສພັກໄຊຍະພູມ.
Alfredo Altobelli, Ian G. Baird, J. Fabrizio Borsani, Antonio Brambati, Giovanni Battista Carulli, Peter Cunningham, Giuseppe Daconto, Stephen Elliott, Richard Friend and James F. Maxwell, (2001). Siphandone Wetlands. This publication was prepared with financial assistance from the Commission of the European Communities, which funded the project Environmental Protection and Community Development in Siphandone Wetlands, Champassak Province, Lao PDR.