Vietnameses: Cây Sâm Việt Nam, Sâm Ngọc lĩnh

Panax vietnamensis var. fuscidiscus K.Komatsu, S.Zhu & S.Q.Cai

Araliaceae

ປອມບີກະທິງເປັນພືດລົ້ມລຸກຫຼາຍປີ, ມີຄວາມສູງຕັ້ງແຕ່ 40 ຊັງຕິແມັດ ຫາ 100 ຊັງຕິແມັດ, ຮາກເຫງົ້າຈະເປັນທ່ອນຍາວຕໍ່ໆກັນ, ເປັນສີເທົາອົມເຫຼືອງ, ມີເສັ້ນຜ່າສູນກາງປະມານ 3-7 ຊັງຕີແມັດ. ໃບມີ 3-5 ໃບ, ເກີດເປັນຈຸ້ມກັນຢູ່ທີ່ປາຍລຳຕົ້ນ, ຈັບເປັນຮູບແບບນິ້ວມື, ກ້ານໃບຈະບໍ່ມີຫູໃບ ຫຼື ແຜ່ນໃບຕິດກ້ານແຜ່ອອກ; ໃບຍ່ອຍ 3-6 ໃບຈະເປັນແຜ່ນບາງ, ດ້ານເທີງແຜ່ນໃບຈະກ້ຽງ, ສີຂຽວເຂັ້ມ, ແລະ ດ້ານລຸ່ມຈະເຕັມໄປດ້ວຍຂົນ, ແຜ່ນໃບຈະເປັນສີຂຽວຈາງໆ. ໂຄນໃບເປັນຮູູບລີ້ມກວ້າງ, ຂອບໃບເປັນແຂ້ວຖີ່ໆ, ປາຍໃບຮຽວແຫຼມ; ແຜ່ນໃບກາງຈະເປັນຮູບຣີ ຫຼື ຮູບຂອບຂະໜານແກມຮູບຣີ, ຂະໜາດ 7-12 x 3-6 ຊັງຕີແມັດ, ສ່ວນໃບຍ່ອຍອື່ນຈະເປັນຮູບໄຂ່ມົນ, ຂະໜາດ 2-4 x 1.5-3 ຊັງຕິແມັດ. ຊໍ່ດອກເປັນຊໍ່ດ່ຽວໆ, ເກີດທີ່ປາຍຍອດເປັນຮູບຄ້າຍຄັນຮົ່ມ ມີປະມານ 30-50 ດອກຕໍ່ຊໍ່; ກ້ານຊໍ່ດອກມີຄວາມຍາວ 15-30 ຊັງຕີແມັດ, ໂດຍປົກກະຕິແລ້ວມັນຈະຍາວກວ່າກ້ານໃບ; ກ້ານດອກຍາວ 0.8-1.6 ຊັງຕີແມັດ. ເຕົ້າໄຂ່ ມີສອງເຕົ້າໄຂ່ຍ່ອຍ; ກ້ານຊູູ່ຮວງຮອງຮັບລະອອງເກສອນ ມີສອງອັນສັງເກດເຫັນໄດ້ຊັດເຈນ, ໝາກເປັນສີແດງ, ໝ່ວຍມົນກົມ, ຂະໜາດ 4-5 x 6-7 ມິນລີແມັດ; ເມັດຈະກົມວ້ຳເລັກນ້ອຍ, ມັກເປັນສີຂາວ.

ນິເວດວິທະຍາ: ປອມບີກະທິງເປັນພືດທີ່ເກີດໃນລະດັບສູງຈາກລະດັບໜ້ານຳທະເລຢູ່ລະຫວ່າງ 1200 ຫາ 2100 ແມັດ, ຢູ່ໃນອຸນຫະພູມລະຫວ່າງ 20-25 ອົງສາ, ແລະ ກາງຄືນອຸນຫະພູມປະມານ 15-18 ອົງສາ. ປອມບີກະທິງສ່ວນຫຼາຍຈະເປັນພືດທີ່ມັກເກິດເປັນສຸມຕໍ່ໆກັນ ແລະ ຢູ່ຕິດໆກັນເປັນກຸ່ມໃຫຍ່, ຢູ່ໃຕ້ປ່າດົງດິບທີ່ມີໃບໄມ້ທັບຖົມຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍ ຫຼື ມີຄວາມຊຸ່ມທີ່ໃກ້ກັບຫ້ວຍນ້ຳແຕ່ຢູ່ເທິງພູສູງຈຶ່ງມັກເຫັນ, ຫວຽດນາມໄດ້ລາຍງານວ່າພືດຊະນິດນີ້ໄດ້ມີຄວາມສ່ຽງຕໍ່ການສູນພັນເພາະໃນທຳມະຊາດໃກ້ຈະໜົດແລ້ວ, ເພາະມີການຂຸດຄົ້ນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍໃນຊ່ວງ ສິບປີທີ່ຜ່ານມາ ແລະ ໃນປະຈຸບັນຄົນຫວຽດໄດ້ເຂົ້າມາລາວເພື່ອຊອກຊື່ພືດຊະນິດນີ້ຢູ່ໃນລາວ ເຮັດໃຫ້ພືດຊະນິດມີຄວາມສ່ຽງຕໍ່ການສູນພັນໃນລາວເຊັ່ນດ່ຽວກັນ.

N/A

N/A

N/A

N/A

N/A

ພືດເປັນຢາ

ປອມບີກະທິງເປັນທີ່ຮູ້ຈັກກັນແຜ່ຫຼາຍໃນຈີນ ແລະ ຫວຽດນາມ, ໃຊ້ເປັນຢາບຳລຸງເລືອດ ເພື່ອໃຫ້ໄຫຼວຽນປົກກະຕິ ແລະ ບຳລຸງຮ່າງກາຍໃຫ້ມີສຸຂະພາບທີ່ແຂງແຮງ. ຢູ່ຫວຽດນາມໄດ້ມີການເກັບກູ້ຫົວປອມບີກະທິງ ອາຍຸປະມານ 5 ປີ ຈື່ງມີປະສິດທີພາບດີ ເພາະມັນຈະສະສົມສານເຄມີທີ່ເປັນຢາອັນຫຼາກຫຼາຍ, ມັນມີປະສິດທິພາບໃນການບຳລຸງ ແລະເປັນຢາຮັກສາທາດສຳລັບເພດຊາຍ. ຢູ່ຊຽງຂວາງນຳເອົາມາບອງເຫຼົ້າ, ດື່ມຊູ່ກຳລັງ, ເວລາກິນເຂົ້າໄປແລ້ວຈະຮູ້ສຶກວ່າສະບາຍຕົວ, ດີເຈັບຫຼັງເຈັບແອວ, ສະນັ້ນແລ້ວເຮັດໃຫ້ມີປະຊາຊົນເກັບກູ້ຮາກ ແລະ ເຫງົ້າມາຂາຍໃນຄາລາຂ້ອນຂ້າງສູງໃນປະຈຸບັນ ແລະ ກາຍເປັນພືດທີ່ຫາຍາກໃນປະເທດລາວໄປແລ້ວ.

N/A

N/A

N/A

N/A

Burkill, I.H. 1902. Ginseng in China. Kew Bulletin 4: 4–11
Duy, N.V., Trieu, L.N., Chinh, N.D. & Tran, V.T. 2016. A new variety of Panax (Araliaceae) from Lam Vien Plateau, Vietnam and its molecular evidence. Phytotaxa 277 (1): 047–058.
Frodin, D.G. & Govaerts, R. 2004. World Checklist and Bibliography of Araliaceae: 1-444. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew.
Ha, D.T. & Grushvitzky, I.V. 1985. A new species of the genus Panax (Araliaceae) from Vietnam. Botanicheskii Zhurnal 70: 519–522
Ho, P.H. 2003. An Illustrated Flora of Vietnam 2. Youth Publish House. Ho Chi Minh City, 951 pp
Le T.H., Lee G.J, Vu H.K., Kwon S.W., Nguyen N.K., Park J.H., Nguyen M.D. 2015. Ginseng Saponins in Different Parts of Panax vietnamensis. Chem. Pharm. Bull. (Tokyo). 63(11):950-4. doi: 10.1248/cpb.c15-00369.
Xiang, Q.B. & Lowry, P.P. 2007. Araliaceae. In: Wu, C.Y., Rawen, P.H. & Hong, D.Y. (Eds.) Flora of China 13. Science Press, Beijing & Missouri Botanical Garden Press, pp. 435–491.